Türk bilim insanları, uçak yakıtında yeni bir bakteri keşfetti

İstanbul Üniversitesi (İÜ) Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Temel ve Endüstriyel Mikrobiyoloji Anabilim Dalı’ndan bilim insanları, uçak yakıtı örnekleri üzerinde yürüttükleri kapsamlı bir araştırma sonucunda, bilim dünyası için önemli bir keşfe imza attı. Prof. Dr. Esra Sungur, Doç. Dr. Miray Onan ve Dr. Öğr. Üyesi Simge Arkan Özdemir öncülüğünde üç yıl önce başlatılan bu çalışma, çevresel zorluklara karşı son derece dayanıklı Facivitalis İstanbulensis adlı yeni bir bakteri cinsinin ortaya çıkarılmasını sağladı.

BAKTERİ, BİLİM DÜNYASINDA TESCİLLENDİ

Laboratuvar ortamında yapılan detaylı analizlerin ardından, yeni bakteri Antonie van Leeuwenhoek dergisinde yayımlanarak bilimsel geçerlilik kazandı. Bu keşfin özellikle çevre kirliliğiyle mücadelede ve sürdürülebilir enerji üretiminde önemli bir potansiyele sahip olduğu belirtiliyor.

“İLERİ ANALİZLER, BAKTERİNİN YENİ BİR CİNS OLDUĞUNU GÖSTERDİ”

Prof. Dr. Esra Sungur, araştırmanın başlangıçta bir doktora tez çalışması olarak planlandığını ve mikroorganizmaların neden olduğu korozyon süreçlerini incelemeyi amaçladıklarını belirtti. Bu kapsamda özel bir havayolu şirketinden temin edilen uçak yakıtı örnekleri analiz edildi.

Sungur, ilk aşamada “mangan okside eden” bir bakteri izole etmeyi hedeflediklerini, ancak araştırmalar ilerledikçe çok daha büyük bir keşfe ulaştıklarını vurguladı:

Başlangıçta bulduğumuz bakterinin Sphingomonas cinsine ait yeni bir tür olduğunu düşündük. Ancak derinlemesine analizler yaptıkça, aslında yeni bir tür değil, yepyeni bir bakteri cinsi keşfettiğimizi fark ettik. Bu, araştırmamız açısından çok önemli bir dönüm noktasıydı.

ÖZEL GENLER VE ÇEVRESEL DAYANIKLILIK

Keşfedilen bakterinin zorlu çevresel koşullarda hayatta kalmasını sağlayan özel genler taşıdığı tespit edildi. Sungur, ileri moleküler analizlerle bu bakterinin yalnızca dayanıklılığıyla değil, aynı zamanda virülans ve patojeniteye karşı mücadelede önemli genetik özellikler barındırdığıyla da dikkat çektiğini ifade etti.

YAKIT İÇİNDEKİ HİDROKARBONLARI PARÇALAYABİLİYOR

Bakterinin uçak yakıtı gibi aşırı zorlu bir ortamda nasıl hayatta kalabildiğini anlamak için yapılan biyoinformatik analizler, Facivitalis İstanbulensis’in hidrokarbonları parçalama yeteneğine sahip olduğunu ortaya koydu.

Uçak yakıtı hidrokarbon içerir ve bakteri için besin kaynağı oldukça sınırlıdır. Ancak yaptığımız analizlerde, bakterimizin hidrokarbonları parçalayabilen 100 farklı gene sahip olduğunu belirledik. Özellikle aromatik yapıları parçalamada etkili olan 58 gene rastladık. Ayrıca, biyosürfaktan üretimi için gerekli genlerden 9’unun sadece bu bakteride bulunduğunu tespit ettik.

ÇEVRE KİRLİLİĞİYLE MÜCADELEDE ÖNEMLİ BİR KEŞİF

Yeni keşfedilen bakteri, Sphingomonadaceae ailesine dahil edilerek biyoteknoloji alanında potansiyel kullanım için kaydedildi. Sungur, bu bakterinin petrolle kirlenmiş alanların temizlenmesi ve biyoremediasyon çalışmalarında aktif rol oynayabileceğini vurguladı:

Bu tür bakteriler genellikle hidrokarbon kirliliğinin giderilmesi çalışmalarında kullanılıyor. Facivitalis İstanbulensis de bu alanda önemli bir oyuncu olabilir. Kendine özgü genetik özellikleri sayesinde biyoteknolojik araştırmalar için yeni fırsatlar sunuyor.

“BİLİM DÜNYASI İÇİN BÜYÜK BİR KEŞİF”

Bakterinin adı “Facivitalis İstanbulensis” olarak belirlenirken, “Facivitalis” kelimesinin “uçak yakıtında yaşayan”, “İstanbulensis” adının ise İstanbul Üniversitesi’ne atıfta bulunmak amacıyla seçildiği açıklandı.

Sungur, her mikrobiyoloğun hayalinin yeni bir bakteri türü keşfetmek olduğunu belirterek, bu keşfin sadece bilimsel değil, insanlık açısından da büyük bir önem taşıdığını şu sözlerle ifade etti:

Doğada keşfedilmeyi bekleyen sayısız mikroorganizma var. Bizim onları bilmememiz, onların var olmadığı anlamına gelmiyor. Bilinmeyeni ortaya çıkarmak, insanlık için yeni çözümler sunmak, bu çalışmaları daha da anlamlı kılıyor.

Yavuz Yıldırım
Haber Müdürü